Những ngày đầu tháng 9, không khí năm học mới len lỏi vào từng góc phố, từng gian hàng văn phòng phẩm. Bé vui vẻ chọn cho mình chiếc cặp mới, cuốn vở đầy màu sắc, còn ba mẹ thì lặng lẽ tính toán lịch học thêm, học chính, lo chuyện tiền bạc, điểm số và cả tâm lý của con. Một bên là ánh mắt háo hức, một bên là nỗi lo không tên – đó là hai tâm trạng rất khác nhau nhưng lại luôn song hành mỗi khi năm học mới bắt đầu.
Không ít phụ huynh cảm thấy áp lực, lo sợ con mình không theo kịp bạn bè, không đủ giỏi, không đủ ngoan. Trong khi đó, nhiều bé chỉ đơn giản mong được gặp lại bạn bè, được vui chơi, khám phá điều mới lạ. Sự đối lập này có thể dẫn đến mâu thuẫn, khiến những ngày đầu năm học trở nên căng thẳng không đáng có.
Bài viết này không nhằm trách cha mẹ lo xa, cũng không lý tưởng hóa cảm xúc của trẻ. Điều chúng tôi mong muốn là giúp phụ huynh hiểu rằng: năm học mới không chỉ là sự kiện của riêng con, mà là hành trình mà cả gia đình cùng bước vào. Khi con háo hức còn cha mẹ biết lùi lại, lắng nghe và đồng hành, đó mới là điểm khởi đầu trọn vẹn cho một năm học ý nghĩa.
1. Vì sao con hào hứng với năm học mới?
1.1. Mong chờ được gặp bạn bè, thầy cô
Với nhiều bé, đặc biệt là học sinh tiểu học, năm học mới không chỉ đơn thuần là thời điểm quay lại với bài vở, mà còn là dịp để gặp lại những người bạn thân quen sau kỳ nghỉ hè dài. Những buổi trò chuyện, cùng chơi đùa giờ ra chơi, hay đơn giản là được nghe cô giáo kể chuyện… đều là điều khiến bé cảm thấy vui vẻ và mong đợi.
Ở độ tuổi còn nhỏ, mối quan hệ xã hội đóng vai trò quan trọng trong cảm xúc và sự phát triển tinh thần của trẻ. Chính vì vậy, việc trở lại trường học mang lại cảm giác như “được về nhà thứ hai” – nơi có bạn bè và thầy cô thân quen. Năm học mới đối với bé giống như một cánh cửa mở ra những cuộc hội ngộ, những tiếng cười và tình bạn chân thành – những điều tưởng đơn giản nhưng lại tạo nên động lực lớn lao để trẻ hào hứng đến lớp mỗi ngày.
1.2. Sự mới mẻ từ lớp học, sách vở, đồ dùng học tập
Không khí của năm học mới luôn mang đến cho trẻ cảm giác háo hức bởi tất cả mọi thứ đều trở nên tươi mới. Một chiếc cặp sách mới, hộp bút có hình nhân vật yêu thích, những cuốn sách thơm mùi giấy mới… đều góp phần tạo nên sự phấn khích cho bé. Trẻ em vốn yêu thích những điều mới lạ và luôn tò mò khám phá thế giới xung quanh.
Chính vì vậy, sự thay đổi từ không gian lớp học đến những vật dụng học tập cũng đủ khiến bé cảm thấy như bắt đầu một hành trình mới đầy thú vị. Đặc biệt, khi cha mẹ cùng con chuẩn bị đồ dùng học tập, trang trí góc học tập hay chọn sách vở, sự tham gia này không chỉ khiến bé thêm hào hứng mà còn tạo nên sợi dây kết nối tích cực giữa phụ huynh và con. Năm học mới vì thế không chỉ là sự bắt đầu của việc học, mà còn là cơ hội để trẻ trải nghiệm cảm giác “lớn lên” từng chút một trong môi trường học đường đầy sắc màu.
1.3. Chưa bị áp lực thành tích (đặc biệt với bé tiểu học hoặc lớp mới)
Vào đầu năm học mới, đặc biệt là với những bé còn học tiểu học hoặc vừa chuyển lớp, tâm lý thường nhẹ nhàng và trong trẻo hơn vì các em chưa bị cuốn vào vòng xoáy thành tích hay áp lực điểm số. Ở thời điểm này, con chưa phải thi cử, chưa bị so sánh và cũng chưa nhận quá nhiều kỳ vọng từ người lớn. Điều này tạo ra không gian an toàn để con học hỏi một cách tự nhiên, không sợ sai, không lo bị chê.
Khi chưa bị ám ảnh bởi thành tích, trẻ sẽ chủ động khám phá bài học, hỏi han thầy cô và thoải mái thể hiện bản thân hơn. Đó là lý do vì sao nhiều em học sinh nhỏ tuổi lại rất háo hức mỗi khi năm học mới bắt đầu – vì với các em, trường học lúc ấy vẫn là nơi vui chơi, khám phá chứ không phải là nơi để bị “đánh giá”. Sự hào hứng này là tài sản quý giá mà cha mẹ nên giữ gìn và nuôi dưỡng, thay vì vô tình làm nó biến mất vì áp lực vô hình.
1.4. Tinh thần học hỏi tự nhiên, tò mò khám phá
Trẻ em vốn sinh ra với một tâm hồn đầy tò mò và mong muốn được khám phá thế giới. Với nhiều bé, năm học mới chính là thời điểm lý tưởng để bắt đầu những câu hỏi mới, tìm hiểu những điều chưa biết, và bước vào hành trình chinh phục tri thức một cách háo hức. Mỗi môn học là một mảnh đất mới, mỗi tiết học là một câu chuyện chưa kể.
Chính sự khao khát tìm hiểu và khám phá ấy khiến trẻ không cảm thấy việc đến trường là gánh nặng, mà là niềm vui. Khi được học trong môi trường cởi mở, được thầy cô khuyến khích đặt câu hỏi, được cha mẹ ghi nhận nỗ lực, tinh thần học tập tự nhiên của bé sẽ càng được nuôi dưỡng mạnh mẽ hơn. Năm học mới vì vậy không chỉ là thời điểm “đi học lại”, mà còn là cơ hội để thắp lên trong con ngọn lửa đam mê tri thức – điều quan trọng hơn điểm số rất nhiều.
2. Cha mẹ lo gì cho năm học mới?
2.1. Lo con không theo kịp chương trình học
Một trong những nỗi lo phổ biến nhất của cha mẹ trong năm học mới là sợ con không theo kịp chương trình học. Với những thay đổi trong sách giáo khoa, khối lượng kiến thức ngày càng nhiều và tốc độ giảng dạy nhanh, không ít phụ huynh cảm thấy áp lực thay cho con. Đặc biệt với các bé chuyển cấp hoặc vốn học chậm, sự lo lắng này càng tăng cao.
Phụ huynh thường mất ngủ, tìm gia sư, cho con học thêm liên tục từ đầu năm để “giữ nhịp” với bạn bè cùng lớp. Tuy nhiên, việc lo xa quá mức đôi khi khiến con bị áp lực ngay từ những ngày đầu, làm mất đi niềm vui vốn có khi bước vào năm học mới. Thay vì chạy trước chương trình, cha mẹ nên tập trung vào việc giúp con hiểu sâu, học vững từng phần, đồng thời tạo thói quen học đều đặn mỗi ngày.
2.2. Lo con không ngoan, không tự lập, dễ bị bắt nạt
Với nhiều cha mẹ, việc con học giỏi chưa hẳn là quan trọng bằng việc con ngoan, biết cư xử và đủ mạnh mẽ để hòa nhập môi trường học đường. Năm học mới đồng nghĩa với việc con tiếp xúc với bạn bè, thầy cô mới – và điều đó đi kèm với vô vàn mối lo: “Liệu con có bị bạn bắt nạt?”, “Con có biết tự vệ?”, “Con có biết xin phép khi cần giúp đỡ không?”.
Những câu hỏi ấy khiến cha mẹ luôn canh cánh, nhất là với bé tiểu học hoặc tính cách nhút nhát. Mối lo này hoàn toàn có cơ sở, nhưng thay vì bảo bọc, phụ huynh nên dạy con kỹ năng ứng xử, tự tin nói “không” và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần. Năm học mới không chỉ là dịp học chữ, mà còn là cơ hội để con rèn bản lĩnh, học cách tự lập từng bước – với sự tin tưởng và hỗ trợ đúng lúc từ cha mẹ.
2.3. Lo điểm số, thành tích, thi cử
Trong xã hội hiện đại, thành tích học tập vẫn là thước đo phổ biến được dùng để đánh giá con cái – và vô hình trung, nó tạo ra áp lực nặng nề cho cả cha mẹ lẫn học sinh. Đầu năm học mới, nhiều phụ huynh đã sớm đặt kỳ vọng: “Con phải đứng top 5”, “Phải thi được học sinh giỏi”, “Không được điểm thấp hơn năm ngoái”.
Những mục tiêu này không sai, nhưng nếu không đi kèm sự thấu hiểu và chia sẻ, nó dễ biến thành gánh nặng tâm lý. Trẻ sẽ học vì sợ bị trách phạt, sợ làm cha mẹ thất vọng, thay vì học để phát triển chính mình. Việc quá tập trung vào điểm số khiến cha mẹ dễ bỏ qua quá trình – điều vốn quan trọng hơn kết quả. Để năm học mới thật sự ý nghĩa, có lẽ phụ huynh nên đặt mục tiêu “con tiến bộ từng chút” thay vì chỉ nhìn vào bảng điểm.
2.4. Lo tài chính (học phí, học thêm, dụng cụ học tập…)
Năm học mới luôn là giai đoạn tốn kém đối với nhiều gia đình, đặc biệt là khi con vào đầu cấp hoặc có nhiều môn học phụ trợ. Từ sách giáo khoa, đồng phục, dụng cụ học tập cho đến học phí chính khóa, học thêm, các lớp ngoại ngữ, kỹ năng – tất cả đều dồn vào một khoảng thời gian ngắn, khiến ngân sách bị “đội” lên đáng kể. Với những gia đình có thu nhập trung bình, nỗi lo tài chính thực sự trở thành gánh nặng tinh thần.
Nhiều cha mẹ phải vay mượn hoặc cắt giảm chi tiêu sinh hoạt để đảm bảo con có đủ điều kiện học tập như bạn bè. Tuy nhiên, điều quan trọng là nên cân đối giữa năng lực tài chính và nhu cầu thực tế của con. Không phải lớp học thêm nào cũng cần thiết. Năm học mới sẽ nhẹ nhàng hơn nếu phụ huynh biết chọn lọc – đầu tư vào những gì con thực sự cần, thay vì chạy theo số đông.
2.5. Lo mất kiểm soát khi con tiếp xúc nhiều với công nghệ hoặc bạn bè xấu
Trong thời đại số, một trong những nỗi lo âm ỉ nhưng rất phổ biến của cha mẹ là việc con bị ảnh hưởng bởi công nghệ, mạng xã hội hoặc bạn bè xấu. Bước vào năm học mới, con sẽ có thêm bạn mới, môi trường mới và nhiều yếu tố ngoài tầm kiểm soát của gia đình. Việc sử dụng điện thoại để học online hay làm bài tập cũng khiến phụ huynh khó phân biệt khi nào con đang “học thật” hay đang chơi.
Thêm vào đó, nếu con kết bạn với những người không phù hợp, nguy cơ bị lôi kéo, bắt chước hành vi sai lệch là hoàn toàn có thể xảy ra. Thay vì cấm đoán tuyệt đối, cha mẹ nên thiết lập nguyên tắc rõ ràng và dạy con kỹ năng phân biệt đúng – sai. Năm học mới là thời điểm quan trọng để thiết lập niềm tin giữa cha mẹ và con, nhằm giữ sự kết nối thay vì kiểm soát.
3. Làm sao để cha mẹ giảm lo – tăng hiểu trong năm học mới?
3.1. Lắng nghe con nhiều hơn, đừng vội lo thay
Trong những ngày đầu năm học mới, nhiều phụ huynh thường tập trung vào việc hỏi con đã học bài chưa, có làm hết bài tập chưa, chuẩn bị đồ dùng đầy đủ chưa… mà quên mất điều quan trọng hơn: cảm xúc của con. Một câu hỏi đơn giản như “Con mong gì ở năm học này?” sẽ mở ra không gian để con chia sẻ những hy vọng, hứng thú, hoặc cả lo lắng thầm kín.
Việc lắng nghe giúp cha mẹ bước vào thế giới nội tâm của con, hiểu được con đang nghĩ gì, cảm thấy thế nào – thay vì tự suy đoán và lo thay. Khi cha mẹ lắng nghe một cách chủ động, không phán xét, con sẽ cảm thấy an toàn để bày tỏ và kết nối sâu sắc hơn. Năm học mới là cơ hội tốt để xây dựng lại nhịp giao tiếp tích cực giữa cha mẹ và con, nơi sự thấu hiểu quan trọng hơn lời nhắc nhở, và sự đồng hành trở nên giá trị hơn những áp lực vô hình.
3.2. Tạo nhịp sống ổn định thay vì lịch học kín đặc
Sau kỳ nghỉ hè tự do, bước vào năm học mới là lúc cần thiết lập lại một nhịp sống đều đặn và hợp lý cho con. Tuy nhiên, thay vì vội vàng lấp đầy lịch trình bằng lớp học thêm dày đặc, điều quan trọng hơn là giúp con có nền tảng thể chất và tinh thần ổn định. Một giấc ngủ đủ, bữa ăn đúng giờ, thời gian chơi hợp lý và không gian học tập yên tĩnh sẽ giúp bé học hiệu quả và giữ được tinh thần vui vẻ.
Việc học không nên là sự căng thẳng triền miên mà cần được xây trên sự hứng thú và năng lượng tích cực. Nếu lịch học dày đến mức con không còn thời gian chơi hay thư giãn, dễ dẫn đến mệt mỏi và phản kháng. Năm học mới sẽ nhẹ nhàng hơn nhiều nếu cha mẹ biết cân đối giữa học – nghỉ – chơi, tạo điều kiện để con duy trì sức khỏe và cảm xúc ổn định trong suốt cả năm học.
3.3. Đồng hành thay vì kiểm soát
Một trong những sai lầm phổ biến của nhiều phụ huynh khi bước vào năm học mới là kiểm soát quá mức. Họ kiểm tra bài mỗi tối, bắt con học thêm ngoài giờ mà không quan tâm con có mệt hay không, thậm chí can thiệp vào cách con làm bài.
Việc này dễ khiến con cảm thấy bị áp lực, mất động lực và thiếu tự chủ trong học tập. Thay vào đó, hãy thử hỏi con: “Hôm nay con học được gì thú vị?” – một câu hỏi đơn giản nhưng mở ra cơ hội để con chủ động kể lại, ghi nhớ và cảm nhận niềm vui trong học tập.
Khi cha mẹ chuyển vai trò từ người giám sát sang người đồng hành, con sẽ học cách chịu trách nhiệm với việc học của mình. Đồng hành không có nghĩa là đứng sau “chỉ tay”, mà là ở bên cạnh, khích lệ và tin tưởng. Năm học mới là thời điểm lý tưởng để thiết lập lại mối quan hệ học tập dựa trên sự hỗ trợ và tôn trọng, chứ không phải áp lực và kiểm soát.
3.4. Nhìn năm học mới như một hành trình cùng lớn lên
Năm học mới không chỉ là dịp để con lớn lên, mà còn là cơ hội để cha mẹ trưởng thành trong cách yêu và dạy con. Thay vì chỉ tập trung vào điểm số hay thứ hạng, hãy xem mỗi bước đi của con – dù là một tiến bộ nhỏ – đều là một phần trong hành trình phát triển dài hạn. Đôi khi, cha mẹ cần học lại sự kiên nhẫn: kiên nhẫn chờ con hiểu bài, chờ con học cách tự lập, chờ con xử lý những va vấp trong giao tiếp bạn bè.
Cũng cần học cách buông bỏ kỳ vọng quá mức và tin tưởng vào khả năng tự thích nghi của con. Khi cha mẹ biết nhìn hành trình học tập như một quá trình không hoàn hảo nhưng giàu ý nghĩa, thì con cũng sẽ cảm thấy an toàn hơn để thử – sai – và học hỏi. Năm học mới khi đó không còn là gánh nặng, mà là hành trình cùng trưởng thành – của cả con và cha mẹ.
Tham khảo thêm: NĂM HỌC MỚI: GIÚP BÉ CHỮA BỆNH “LƯỜI HỌC” SAU KỲ NGHỈ HÈ
4. Kết luận
Khi tiếng trống khai giảng vang lên, không chỉ báo hiệu một năm học mới bắt đầu, mà còn mở ra một hành trình trưởng thành cho cả con và cha mẹ. Con sẽ lớn dần lên với bài vở, thầy cô, bạn bè và cả những va vấp đầu đời. Nhưng chính cha mẹ cũng cần “lớn lên” trong cách yêu con – từ lo lắng sang tin tưởng, từ kiểm soát sang đồng hành, từ kỳ vọng sang thấu hiểu.
Nhiều cha mẹ thường nghĩ việc học là trách nhiệm của con, còn mình chỉ cần “lo cho đủ” là xong. Nhưng trên thực tế, sự hiện diện đúng cách của cha mẹ chính là liều thuốc tinh thần quý giá để con vượt qua áp lực học đường. Đừng để những nỗi lo vô hình cướp đi niềm vui tự nhiên của trẻ khi bước vào năm học mới.
Hãy xem năm học mới không chỉ là điểm khởi đầu cho kiến thức, mà còn là dịp để gia đình gắn bó hơn, hiểu nhau hơn. Bởi khi con cảm thấy được yêu thương và tin tưởng, hành trình học tập của con sẽ không còn là áp lực – mà là một hành trình trưởng thành hạnh phúc.
