“Con không hiểu tại sao phải học Văn, thuộc lòng cả trang mà điểm vẫn thấp…” – đó là tâm sự quen thuộc của nhiều học sinh, thậm chí là nỗi trăn trở của không ít phụ huynh. Trong khi một số môn học như Toán, Lý có quy tắc rõ ràng, thì Văn lại đòi hỏi sự cảm nhận – điều mà không phải bé nào cũng dễ tiếp cận ngay từ đầu. Thay vì yêu thích, nhiều học sinh dần thấy sợ học Văn. Mỗi tiết học trở thành một chuỗi dài của việc chép bài, học thuộc, rồi quên sau kỳ kiểm tra.
Thế nhưng, bản chất của môn Văn không hề nhàm chán. Trái lại, Văn là nơi để học sinh hiểu hơn về con người, cảm xúc và cuộc sống. Cái khiến môn Văn trở nên “khó nuốt” không nằm ở nội dung, mà nằm ở cách tiếp cận – quá khô khan, nặng về khuôn mẫu, thiếu tương tác và cảm hứng.
Vậy làm sao để học Văn không bị nhàm chán? Có thể biến một tác phẩm thành một câu chuyện sống động? Có thể giúp học sinh tự tin viết ra cảm xúc của chính mình mà không sợ “lệch ý”? Câu trả lời không nằm ở việc học thuộc, mà nằm ở cách dạy – cách truyền lửa.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng lắng nghe những chia sẻ thực tế từ các gia sư Văn có kinh nghiệm, những người đang từng ngày giúp học sinh “yêu lại từ đầu” với môn học tưởng chừng khó gần này.
1. Vì sao nhiều học sinh thấy học Văn nhàm chán?
1.1. Học thuộc lòng một cách máy móc
Một trong những nguyên nhân lớn nhất khiến học sinh cảm thấy nhàm chán khi học Văn là vì các em phải học thuộc lòng quá nhiều mà không thật sự hiểu ý nghĩa. Những đoạn văn mẫu dài lê thê, những dàn ý cứng nhắc thường được yêu cầu ghi nhớ gần như nguyên vẹn. Dần dần, môn Văn trong mắt học sinh không còn là nơi để cảm nhận hay thể hiện suy nghĩ cá nhân, mà trở thành một cuộc “thi xem ai nhớ giỏi hơn”.
Việc học thuộc máy móc không chỉ khiến việc học trở nên mệt mỏi, mà còn khiến các em sợ viết vì sợ “sai ý”, sợ “lệch đáp án”. Điều này vô tình giết chết sự sáng tạo và cảm xúc – hai yếu tố vốn là linh hồn của môn Văn. Nếu không được hướng dẫn phương pháp học phù hợp, học sinh dễ rơi vào vòng lặp nhàm chán: học – quên – viết không đúng – mất tự tin – chán học.
1.2. Không hiểu nội dung tác phẩm, khó liên hệ thực tế
Mỗi tác phẩm văn học đều chứa đựng những thông điệp sâu sắc về cuộc sống, con người và thời đại. Tuy nhiên, nếu học sinh chỉ tiếp cận tác phẩm như một phần kiến thức cần “cày” để thi, thì những lớp ý nghĩa ấy sẽ trở nên mơ hồ, thậm chí xa lạ. Nhiều em không hiểu vì sao nhân vật đau khổ, không cảm nhận được vẻ đẹp của hình ảnh thơ, cũng không biết làm thế nào để liên hệ với thực tế xung quanh mình.
Văn học – nếu không gắn với đời sống – sẽ trở thành thứ gì đó trừu tượng, khó nắm bắt. Đặc biệt với học sinh cấp 2, cấp 3, khi trải nghiệm sống chưa nhiều, việc học Văn càng dễ bị xem là “không thực tế”. Nếu không có người hướng dẫn kết nối giữa tác phẩm và cuộc sống, giữa chữ nghĩa và cảm xúc thật, thì học sinh sẽ thấy môn Văn xa cách và thiếu sức sống.
1.3. Cách dạy quá lý thuyết, thiếu tương tác
Nhiều học sinh cho biết các tiết học Văn trên lớp thường xoay quanh việc giáo viên giảng – học sinh ghi chép – rồi làm bài kiểm tra. Việc học mang tính một chiều, thiếu sự trao đổi, tranh luận, hoặc hoạt động sáng tạo khiến các em cảm thấy bị động và dần mất hứng thú. Khi học Văn chỉ còn là việc “chép lời thầy cô”, học sinh không còn cơ hội để đặt câu hỏi, để tự mình cảm nhận hoặc trình bày quan điểm cá nhân.
Trong khi đó, Văn học là một môn đòi hỏi sự trải nghiệm, cảm xúc và tương tác. Nếu phương pháp dạy không khơi gợi được sự tham gia tích cực từ học sinh, thì tiết học Văn – dù nội dung có hay đến đâu – cũng trở nên khô cứng. Chính vì vậy, việc đổi mới cách giảng dạy, tạo cơ hội để học sinh được “sống” cùng tác phẩm là điều cần thiết nếu muốn khơi dậy lại niềm yêu thích với môn học này.
2. Làm sao để học Văn không bị nhàm chán?
2.1. Biến mỗi bài học thành một câu chuyện thú vị
Một trong những cách hiệu quả giúp học Văn không bị nhàm chán là biến các tiết học thành những câu chuyện sống động. Thay vì chỉ đọc – chép – phân tích, học sinh có thể được kể lại truyện theo phong cách riêng, hóa thân vào các nhân vật hoặc diễn lại một cảnh nổi bật trong tác phẩm. Những hoạt động nhập vai này không chỉ giúp học sinh hứng thú hơn mà còn ghi nhớ nội dung tác phẩm một cách tự nhiên. Các em được cảm nhận văn học bằng cảm xúc thật, từ đó hiểu sâu sắc hơn thông điệp tác giả gửi gắm.
Đặc biệt với những tác phẩm dài hoặc có yếu tố lịch sử, cách tiếp cận kể chuyện – hoạt cảnh giúp học sinh “sống” trong không gian văn học, thay vì chỉ học thuộc lòng lời giảng. Đây là phương pháp đã được nhiều gia sư Văn áp dụng thành công để giúp học sinh học Văn không bị nhàm chán, từ đó khơi dậy tình yêu với môn học tưởng chừng khó tiếp cận.
2.2. Dùng sơ đồ tư duy để phân tích tác phẩm
Sơ đồ tư duy là công cụ trực quan giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức nhanh và dễ nhớ. Khi học Văn bằng sơ đồ, học sinh không phải đọc và ghi nhớ từng đoạn văn dài mà có thể nắm rõ các yếu tố chính như nhân vật, cốt truyện, chủ đề, nghệ thuật… chỉ trong một cái nhìn tổng thể. Với các tác phẩm văn học có nội dung phức tạp hoặc nhiều tầng nghĩa, sơ đồ tư duy giúp chia nhỏ và tổ chức lại thông tin, giảm cảm giác “ngợp” hay “rối não” khi học.
Đây là cách mà nhiều gia sư đã áp dụng để giúp học sinh học Văn không bị nhàm chán, nhất là với những bạn học theo kiểu thị giác. Ngoài ra, việc tự vẽ sơ đồ cũng rèn cho học sinh khả năng phân tích – tổng hợp – ghi chú hiệu quả, phục vụ tốt cho cả việc ôn thi và làm bài viết. Học không chỉ để biết, mà còn để hiểu và nhớ lâu.
2.3. Liên hệ bài học Văn với đời sống
Văn học là tiếng nói của cuộc sống, và cách tốt nhất để học Văn không bị nhàm chán là giúp học sinh nhìn thấy chính mình trong những trang sách. Thay vì chỉ phân tích nhân vật hay nêu ý nghĩa bài học, hãy gợi mở cho học sinh những câu hỏi như: “Nếu con là nhân vật ấy, con sẽ làm gì?”, “Điều gì trong tác phẩm giống với những trải nghiệm ngoài đời của con?”. Khi các em cảm nhận tác phẩm bằng góc nhìn cá nhân, văn chương không còn là điều xa vời mà trở nên gần gũi, chân thật.
Liên hệ với thực tế cũng giúp học sinh hiểu sâu hơn về tâm lý nhân vật, hoàn cảnh xã hội, từ đó viết văn tự nhiên và có chiều sâu hơn. Gia sư có kinh nghiệm thường xuyên khuyến khích học sinh bày tỏ cảm xúc thật, kết nối với cuộc sống thường ngày – đây chính là chìa khóa để học Văn không bị nhàm chán và trở thành một hành trình khám phá bản thân.
2.4. Luyện viết bằng cảm xúc thật
Một trong những lý do khiến học sinh sợ viết văn là vì cảm giác “viết theo mẫu”, sợ lệch ý, sợ sai. Tuy nhiên, văn chương không chỉ có một đáp án. Gia sư giỏi sẽ dạy học sinh cách viết bằng chính suy nghĩ và cảm xúc thật của mình, thay vì sao chép các bài văn mẫu. Khi được khuyến khích thể hiện góc nhìn cá nhân, học sinh sẽ cảm thấy việc viết trở nên tự nhiên hơn, không áp lực, không khô cứng. Các em học được cách diễn đạt trải nghiệm, quan điểm riêng một cách mạch lạc và chân thành.
Điều này không chỉ giúp bài viết sinh động hơn mà còn tạo sự hứng thú trong quá trình học tập. Luyện viết như một hành trình thể hiện bản thân là cách rất hiệu quả để học Văn không bị nhàm chán – bởi khi được nói lên điều mình nghĩ, học sinh không còn học chỉ để “đúng đáp án”, mà học để trưởng thành và hiểu chính mình.
2.5. Tạo không gian học thoải mái, không áp lực
Không gian học ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý và hiệu quả học tập, đặc biệt với môn Văn – nơi cảm xúc đóng vai trò quan trọng. Một gia sư giỏi sẽ không tạo áp lực bằng điểm số hay kiểm tra liên tục, mà xây dựng một môi trường học thoải mái, nơi học sinh có thể trò chuyện, chia sẻ và học tập trong tâm thế nhẹ nhàng. Khi học sinh được lắng nghe, được công nhận cảm xúc và ý kiến, các em sẽ cởi mở hơn với môn học.
Một buổi học Văn không bị nhàm chán không nhất thiết phải quá sôi động, nhưng cần có sự kết nối thật giữa thầy và trò. Gia sư đóng vai trò như một người bạn đồng hành – không chỉ hướng dẫn kiến thức mà còn giúp học sinh khám phá cảm xúc, khơi dậy sự tò mò và niềm yêu thích với văn học. Học trong niềm vui, học bằng cảm xúc – đó mới là nền tảng để học Văn lâu dài và bền vững.
3. Vai trò của gia sư trong việc giúp học Văn không bị nhàm chán
3.1. Người truyền cảm hứng: Biến bài học thành buổi trò chuyện thú vị
Một gia sư Văn giỏi không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn là người thắp lên cảm hứng học tập nơi học sinh. Thay vì bắt đầu buổi học bằng việc phân tích khô khan một tác phẩm, gia sư có thể mở đầu bằng những câu chuyện đời thường, những vấn đề xã hội gần gũi liên quan đến nội dung bài học. Khi học sinh được trò chuyện, được đặt câu hỏi và chia sẻ suy nghĩ của mình, các em không còn cảm thấy việc học Văn là nghĩa vụ nặng nề, mà trở thành một cuộc trao đổi nhẹ nhàng, thú vị.
Chính không khí này giúp học sinh cảm thấy gần gũi hơn với văn chương, hiểu được tác phẩm từ góc nhìn cá nhân. Đó là lý do vì sao nhiều phụ huynh chia sẻ rằng: “Con trước đây rất sợ Văn, nhưng từ khi học với gia sư, con bắt đầu thích viết và phân tích.” Có thể nói, vai trò “người truyền cảm hứng” là yếu tố cốt lõi giúp học Văn không bị nhàm chán và khơi dậy tình yêu lâu dài với môn học.
3.2. Kèm sát kỹ năng viết, hướng dẫn tư duy thay vì học thuộc
Học Văn không bị nhàm chán không chỉ nhờ cảm hứng, mà còn đến từ việc học sinh được hỗ trợ đúng cách về kỹ năng. Nhiều học sinh viết bài lan man, thiếu mạch lạc không phải vì không biết, mà vì chưa được hướng dẫn tư duy trước khi viết. Gia sư đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các em học cách đọc đề, xác định yêu cầu, lập dàn ý rõ ràng, triển khai luận điểm mạch lạc và kết bài có điểm nhấn.
Thay vì yêu cầu học thuộc các bài mẫu, gia sư hướng dẫn học sinh tư duy độc lập, tự đặt câu hỏi và trả lời bằng lập luận cá nhân. Điều này không chỉ giúp các em viết văn tốt hơn, mà còn cảm thấy tự tin vì được là chính mình. Khi hiểu rõ mình đang viết gì, vì sao phải viết như vậy, học sinh sẽ không còn cảm thấy viết Văn là gánh nặng. Kỹ năng viết – nếu được rèn đúng cách – chính là chìa khóa để học Văn hiệu quả và không còn nhàm chán.
3.3. Cá nhân hóa lộ trình học theo điểm mạnh – điểm yếu từng học sinh
Mỗi học sinh đều có một nền tảng, cách cảm nhận và tốc độ tiếp thu khác nhau. Chính vì vậy, việc học theo giáo trình chung trên lớp đôi khi khiến nhiều em cảm thấy không theo kịp hoặc bị nhàm chán vì quá dễ. Gia sư có lợi thế rất lớn trong việc cá nhân hóa lộ trình học: xác định rõ học sinh đang yếu phần nào – đọc hiểu, phân tích tác phẩm, viết đoạn văn, mở bài… – để lên kế hoạch ôn tập phù hợp.
Đồng thời, với những em có thế mạnh đặc biệt như khả năng cảm thụ tốt, vốn từ phong phú, gia sư cũng có thể nâng cao yêu cầu, giúp phát triển tư duy phản biện và khả năng lập luận. Chính sự điều chỉnh linh hoạt này khiến buổi học Văn không còn đơn điệu, mà trở thành hành trình phù hợp với từng cá nhân. Khi cảm thấy bài học “vừa sức” và “dành riêng cho mình”, học sinh sẽ thấy hứng thú hơn, từ đó giúp học Văn không bị nhàm chán mà còn ngày càng tiến bộ.
Tham khảo thêm: Học Văn hiệu quả hơn nhờ phương pháp dạy sáng tạo của gia sư văn lớp 7
4. Kết luận
Nhiều người cho rằng học Văn là chuyện của cảm xúc, ai có năng khiếu mới học tốt. Thực tế, điều quan trọng hơn cả năng khiếu chính là cách tiếp cận. Học Văn không bị nhàm chán nếu học sinh được tiếp xúc với môn học này bằng tâm thế cởi mở, sáng tạo và được dẫn dắt đúng hướng. Khi Văn học không còn là một chuỗi bài học nặng nề, mà trở thành nơi để các em kể chuyện, chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ và chính kiến của mình – thì việc học sẽ trở nên nhẹ nhàng và đầy cảm hứng.
Trong hành trình này, gia sư đóng vai trò như một người đồng hành tận tụy, không chỉ kèm cặp kiến thức mà còn khơi gợi tình yêu với môn Văn. Một gia sư giỏi sẽ không bắt con học thuộc bài mẫu, mà dạy con cách nghĩ, cách cảm và cách viết từ trải nghiệm thật. Thay vì lo lắng con học Văn kém, phụ huynh hoàn toàn có thể lựa chọn một người thầy phù hợp – để giúp con “yêu lại từ đầu” với môn học này.
Hãy bắt đầu từ một trải nghiệm học tập nhẹ nhàng, gần gũi, đầy tương tác – vì một khi con thấy Văn là “của mình”, thì việc học sẽ không còn là áp lực. Ngược lại, đó sẽ là hành trình khám phá bản thân, cảm nhận cuộc sống – và trưởng thành cùng từng con chữ.
