BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG LÀ GÌ? THỰC TRẠNG, BIỂU HIỆN, NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH PHÒNG TRÁNH

Bạo lực học đường đã và đang trở thành vấn đề nhức nhối cho xã hội, nhà trường và gia đình, là thách thức ngày càng trầm trọng tại nhiều nước trên thế giới. Bạo lực học đường không dừng lại ở những tác động vật lý lên cơ thể người khác, nó bao gồm các hành vi bạo hành cả về tâm lý, tinh thần gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ. Nhưng bạo lực học đường là gì? Biểu hiện của bạo lực học đường là như thế nào? Và làm thế nào để phòng chống? Hãy cùng eTeacher.vn tìm hiểu các thông tin chi tiết trong nội dung tiếp theo nhé.

Xin chào ba mẹ, lại là Tím đây! Làm trong ngành giáo dục đã lâu, không ít lần Tím nhận được những thông tin về tình trạng bạo lực học đường đáng lo ngại. Bạo lực học đường không phải là điều hiếm gặp. Nó tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau, từ những lời lẽ bạo lực đến hành vi thể xác đầy đau lòng.

Một trong những tình huống đáng chú ý nhất gần đây mà Tím đang theo dõi là vụ học sinh lớp 8 bị đánh chết não tại Long Biên (Hà Nội). Trong video Tím nhìn thấy cảnh hỗn loạn, những cú đấm và cú đá giáng xuống như mưa. Tiếng la hét và rên rỉ của nạn nhân giữa những xung đột đó làm Tím rất sợ hãi, lo lắng và đau lòng. 

Ngoài ra, Tím cũng chứng kiến ​​những trường hợp bạo lực tinh thần, như lời lẽ xúc phạm và đe dọa qua tin nhắn, trên mạng xã hội hoặc trong các nhóm chat của lớp. Những lời lẽ ác ý và những hành động đố kỵ đã gây ra nhiều đau đớn và tổn thương tinh thần cho nhiều bạn.

Những tình huống như vậy khiến Tím tự hỏi: Tại sao chúng ta phải chịu đựng tình trạng bạo lực này? Tại sao chúng ta không thể hòa giải và sống hòa thuận với nhau? Tím tin rằng chúng ta cần phải đứng lên và thay đổi, phải tạo ra một môi trường học tập tích cực và an toàn cho tất cả mọi người. Chúng ta cần phải làm việc cùng nhau để chấm dứt tình trạng bạo lực học đường và xây dựng một tương lai tươi sáng cho mọi người.

Chắc hẳn các bạn cũng đã nghe nhiều về bạo lực học đường, nhưng bên cạnh đó vẫn còn nhiều bạn chưa hiểu bạo lực học đường là gì? Vậy thì Tím sẽ chia sẻ dưới góc nhìn của bản thân Tím để các bạn có cái nhìn tổng quan về bạo lực học đường nhé!

1. Bạo lực học đường là gì?

Bạo lực học đường, như đã đề cập, bao gồm 2 yếu tố chính là bạo lực và học đường. Bạo lực được hiểu là việc sử dụng sức mạnh thể chất để thực hiện các hành vi thô bạo như đánh đập, xúc phạm, vi phạm quy tắc và chuẩn mực xã hội với người khác, gây ra tổn thương cả về tinh thần và thể chất. Trong khi đó, học đường là môi trường quan trọng nơi giáo viên và học sinh tiếp xúc với kiến thức, kỹ năng và được đào tạo về giáo dục, văn hóa và xã hội. Đây là nơi rèn luyện cho học sinh về các mặt như kiến thức, kỹ năng, đạo đức để trở thành người có ích cho xã hội.

Bạo lực học đường được định nghĩa như là một tập hợp các hành vi ngang ngược, thô bạo gây tổn thương về tinh thần và thể xác với người khác, diễn ra trong bối cảnh trường học. Có nhiều hình thức bạo lực học đường như bạo lực có vũ khí, bạo lực tinh thần, bạo lực tình dục… Tất cả những hình thức này đều đe dọa nghiêm trọng đến sự an toàn và phát triển toàn diện của học sinh.

2.  Thực trạng bạo lực học đường hiện nay

Theo các số liệu thống kê từ các nhà nghiên cứu, Việt Nam hiện đang đối mặt với tình trạng rất lo ngại của vấn nạn bạo lực học đường. Điều này không chỉ được phản ánh qua sự gia tăng về số lượng các vụ bạo lực học đường, mà còn báo hiệu mức độ nguy hiểm của nó đang ngày càng trở nên nghiêm trọng.

Mặc dù bạo lực học đường thường bắt nguồn từ những xô xát rất nhỏ, nhưng rồi chúng trở nên nghiêm trọng hơn. Hiện tượng này không giới hạn chỉ trong phạm vi một cá nhân hoặc một trường hợp cụ thể, mà đã lây lan đến môi trường trường học nói chung ở tất cả các cấp từ nông thôn đến thành thị. Điều này chỉ ra rằng bạo lực học đường không chỉ là vấn đề của một số học sinh hay một trường học cụ thể, mà là một vấn đề xã hội cần phải được quan tâm và giải quyết một cách toàn diện.

Tính chất lan truyền của bạo lực học đường có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với cả học sinh, giáo viên và cộng đồng trường học nói riêng, và xã hội nói chung. Việc chúng ta nhận thức được thực trạng này là một bước đầu tiên quan trọng trong việc xây dựng các giải pháp hiệu quả để ngăn chặn và giảm thiểu bạo lực học đường trong cộng đồng giáo dục.

Đa dạng và phức tạp là điều nổi bật khi xem xét về đối tượng trong bạo lực học đường, bao gồm từ học sinh tiểu học đến sinh viên đại học. Bạo lực học đường không hạn chế ở nam giới, mà còn bao gồm cả nữ giới, đặc biệt ở cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông. Nó không chỉ xuất hiện giữa học sinh và học sinh, mà còn gắn liền với các tình huống bạo lực giữa học sinh và giáo viên cũng như giữa giáo viên với học sinh.

Theo dữ liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2023, chỉ trong một năm học, đã có xấp xỉ 1600 trường hợp bạo lực học đường được ghi nhận, bao gồm cả những vụ xảy ra trong và ngoài lĩnh vực nhà trường. Dựa trên thống kê này, có khoảng 5200 học sinh có ít nhất một vụ đánh nhau và khoảng 100 học sinh thì lại có 10 em phải nghỉ học do bị bạo lực học đường.

Trong số các trường hợp bạo lực, có hơn 75% trường hợp liên quan đến học sinh và sinh viên. Đáng chú ý, tình trạng này hiện đang có xu hướng trẻ hóa và mức độ nghiêm trọng ngày càng tăng lên.

3.  Biểu hiện của bạo lực học đường

Biểu hiện của bạo lực học đường có thể biến đổi và phức tạp, và phụ huynh cần phải thường xuyên quan sát và nhận biết những dấu hiệu đặc biệt ở con cái để có thể can thiệp kịp thời. Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp của trẻ bị bạo lực học đường:

• Khó ngủ hoặc mất ngủ: Trẻ có thể gặp vấn đề về giấc ngủ do lo lắng và sợ hãi về việc đi học.
• Sách vở và đồ dùng học tập thường xuyên bị mất hoặc bị hỏng không lý do. :
• Né tránh trường học: Trẻ có thể tìm mọi cách để tránh xa trường học bằng cách giả bệnh, khóc lóc, hoặc tỏ ra không muốn đi học.
• Thay đổi thói quen ăn uống: Trẻ có thể bỏ bữa hoặc ăn quá nhiều do căng thẳng và lo lắng.
• Vấn đề về sức khỏe không lý do rõ ràng: Trẻ có thể gặp phải những vấn đề về sức khỏe như đau đầu, đau bụng, rụng tóc, hoặc có vết bầm tím mà không có nguyên nhân rõ ràng.
• Hành vi tự tổn thương: Trẻ có thể có hành vi tự làm tổn thương bản thân hoặc có suy nghĩ về tự sát.
• Thay đổi tính cách và tâm trạng: Trẻ có thể trở nên lầm lì, ít nói, lo lắng, mất tự tin, và ngại tiếp xúc với mọi người.
• Có vết thương không rõ nguồn gốc: Trẻ có thể có những vết thương trên thân thể mà không thể giải thích được, hoặc các vết thương ở những vị trí bất thường không phải do bất cẩn gây ra.

4.  Nguyên nhân của bạo lực học đường

4.1 Từ phía học sinh

Học sinh ở độ tuổi từ 12 đến 17 tuổi đang trải qua giai đoạn phát triển quan trọng, nơi tính cách và hành vi đang dần hình thành. Trong giai đoạn này, họ có thể dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố xã hội và môi trường xung quanh. Sự kích thích và tác động xấu từ bạn bè, truyền thông, hoặc thậm chí là môi trường gia đình không ổn định có thể tạo ra một môi trường không thuận lợi cho việc kiểm soát cảm xúc và giải quyết xung đột.

Học sinh có thể đối mặt với áp lực từ bạn bè và nhóm đồng trang lứa để phải thể hiện bản thân, tham gia vào các hành vi cạnh tranh hoặc ganh đua. Trong một số trường hợp, sự cạnh tranh này có thể dẫn đến việc sử dụng bạo lực như một cách để thể hiện sức mạnh hoặc giải quyết xung đột.

Ngoài ra, ảnh hưởng từ truyền thông và văn hóa “kpop” cũng có thể tạo ra một hình ảnh bất hòa về sức mạnh và quyền lực, thúc đẩy học sinh sử dụng bạo lực như một cách để chứng tỏ bản thân hoặc làm theo những hình mẫu được thể hiện trong các phương tiện truyền thông.

4.2 Từ phía gia đình

Môi trường gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tính cách và hành vi của học sinh. Gia đình là nơi đầu tiên mà trẻ tiếp xúc và học hỏi về các giá trị, quy tắc và hành vi xã hội. Tuy nhiên, nhiều không phải gia đình nào cũng là môi trường lành mạnh để trẻ phát triển. Việc ba mẹ thường xuyên la mắng, đánh đập trẻ không lý do, hoặc cách các thành viên trong gia đình cư xử thô lỗ với nhau, thậm chí là xô xát sẽ khiến trẻ cảm thấy bạo lực ngôn từ và thể chất là điều bình thường, và sẽ rất dễ làm tổn thương người khác.

Ngoài ra, cũng có một vài tình huống khác như:

Phụ huynh áp dụng cách giáo dục cực đoan có thể gây ra căng thẳng trong mối quan hệ gia đình. Sự áp đặt quá mức từ phía phụ huynh, sự kiểm soát quá mức và sự thiếu hiểu biết về nhu cầu và cảm xúc của con cái có thể khiến cho học sinh cảm thấy bị kìm hãm, bị ức chế và cần một cách thức để giải tỏa. Vậy là trẻ chọn phản kháng với người gây ra tình trạng đó là ba mẹ, hoặc sẽ cố tình bắt nạt những bạn học yếu hơn để giải tỏa cơn giận.

Thứ hai, việc sử dụng bạo lực để giáo dục con cái là một nguyên nhân tiềm ẩn dẫn đến bạo lực học đường. Những phụ huynh thường xuyên đánh đập và mắng chửi con, thậm chí là dùng bạo lực với nhau thường xuyên sẽ khiến trẻ cảm thấy bình thường hóa việc bạo lực. Trẻ sẽ cho rằng đây là cách tốt nhất để giải quyết các mâu thuẫn người người với người và sẽ tái hiện lại để giải quyết các xung đột ở trường học.

4.3 Từ phía nhà trường

Nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục và đào tạo học sinh. Tuy nhiên, nếu nhà trường không có chương trình đào tạo hợp lý hoặc không thực hiện đủ điều kiện cần, nó có thể góp phần dẫn đến các vấn đề tiêu cực trong học tập và sinh viên.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bạo lực học đường từ phía nhà trường là sự tập trung quá nhiều vào việc truyền đạt kiến thức văn hóa, mà bỏ qua nhiệm vụ quan trọng hơn là giáo dục con người. Việc chỉ chú trọng vào việc truyền đạt kiến thức mà bỏ qua phần đạo đức và giáo dục tâm hồn có thể tạo ra một môi trường học tập thiếu lòng tin, không tôn trọng và thiếu sự đồng cảm.

Mặt khác, cuộc sống hiện đại và áp lực từ xã hội đang khiến cho những giá trị truyền thống và quan trọng của nhà trường trở nên mờ nhạt. Sự đổi mới và áp lực để đạt được thành tích học thuật có thể tạo ra một môi trường cạnh tranh giữa học sinh, thúc đẩy sự ganh đua và bạo lực để giành lấy sự chú ý và vị thế trong cộng đồng học đường. Điều này có thể dẫn đến sự căng thẳng, xung đột và cuối cùng là hành vi bạo lực giữa các học sinh.

4.4 Từ phía xã hội

Thông qua các yếu tố văn hóa như phim ảnh, sách báo, trò chơi điện tử mang tính bạo lực. Những sản phẩm này thường xuất hiện với nhiều cảnh bạo lực, xung đột, và hình ảnh tiêu biểu về sự mạnh mẽ, quyền lực. Trong khi trẻ em và thanh thiếu niên thường không có khả năng phân biệt rõ ràng giữa thực tế và hư cấu, họ có thể bị ảnh hưởng sâu sắc bởi những hình ảnh và ý tưởng được truyền tải qua các phương tiện truyền thông này.

Những yếu tố văn hóa này không chỉ được truyền tải qua các phương tiện truyền thông truyền thống như phim ảnh và sách báo, mà còn thông qua các trò chơi điện tử. Trò chơi mang tính bạo lực thường chứa đựng các cảnh quy tụ quyền lực và sử dụng vũ khí, thúc đẩy học sinh hiểu rằng bạo lực có thể là phương tiện giải quyết xung đột.

Các văn hóa phẩm này thường được phát tán công khai trên các trang mạng xã hội và cửa hàng, làm tác động tiêu cực đến sự phát triển tâm lý của học sinh. Sự tiếp xúc không được kiểm soát với những hình ảnh bạo lực này có thể làm làm học sinh cảm thấy bình thường, thậm chí nhiều trường hợp , trẻ tự hiểu là mình được khích lệ để thực hiện các các hành vi bạo lực hơn trong môi trường học đường.

5. Giải pháp phòng chống bạo lực học đường hiệu quả

Giải pháp phòng chống bạo lực học đường hiệu quả bao gồm một loạt các biện pháp và chiến lược được thiết kế để ngăn chặn, giảm thiểu và ngăn chặn tình trạng bạo lực trong môi trường học đường. Dưới đây là một số giải pháp có thể được áp dụng:

• Tăng cường giáo dục và tạo nhận thức: Giáo dục về tình trạng bạo lực học đường là quan trọng để tạo ra sự nhận thức và hiểu biết sâu sắc về vấn đề này. Cả học sinh, phụ huynh và nhân viên nhà trường đều cần được thông tin về hậu quả của bạo lực học đường và cách ngăn chặn nó.

• Xây dựng môi trường học tập an toàn và hỗ trợ: Tạo ra một môi trường học tập an toàn, ấm cúng và hỗ trợ là cần thiết để ngăn chặn bạo lực. Điều này có thể bao gồm việc thiết kế các chương trình hỗ trợ tâm lý, tạo ra các cơ hội cho học sinh để gặp gỡ, trò chuyện với nhân viên tâm lý hoặc giáo viên khi cần thiết.

• Xây dựng các chương trình rèn luyện kỹ năng xã hội: Phát triển kỹ năng xã hội cho học sinh có thể giúp họ hiểu rõ hơn về cách giải quyết xung đột một cách tích cực và không bạo lực. Các hoạt động nhóm, trò chơi và bài học về kỹ năng giao tiếp có thể được tích hợp vào chương trình giáo dục.

• Thúc đẩy sự hợp tác giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Sự hỗ trợ từ phía gia đình và cộng đồng cũng rất quan trọng trong việc phòng chống bạo lực học đường. Các chương trình hợp tác giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng địa phương có thể tạo ra một môi trường hỗ trợ mạnh mẽ cho học sinh.

• Thiết lập quy tắc và hậu quả rõ ràng: Việc thiết lập quy tắc cứng rắn về bạo lực và áp dụng hậu quả cụ thể cho những hành vi bạo lực là cần thiết. Học sinh cần được biết rằng bạo lực sẽ không được chấp nhận và sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu họ vi phạm quy tắc này.

• Tạo ra cơ hội tham gia và đóng góp: Cung cấp các cơ hội cho học sinh tham gia vào quá trình tạo ra các biện pháp phòng chống bạo lực học đường có thể giúp họ cảm thấy rằng họ đang là một phần của giải pháp và có sức ảnh hưởng tích cực.

6.  Kết luận

Như vậy, bài viết trên của eTeacher đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan và sâu hơn về tình trạng bạo lực học đường tại Việt Nam. Nếu bạn thấy thông tin trong bài viết hữu ích, hãy chia sẻ bài này lên các trang mạng xã hội để mọi người lan tỏa nhận thức và đồng lòng xử lý vấn đề này nhé!