Trong môi trường học đường hiện nay, không khó để bắt gặp những học sinh dành phần lớn thời gian và công sức chỉ để đạt điểm cao trong các bài kiểm tra. Từ tiểu học đến trung học, điểm số dường như trở thành thước đo phổ biến để đánh giá năng lực, khiến nhiều bạn chọn con đường “học để lấy điểm” như một chiến lược sống còn.
Dù đạt điểm cao mang lại những lợi ích rõ rệt như được khen thưởng, xét học bổng hay vào trường tốt, nhưng cách học này lại thường bị gắn mác tiêu cực là học hình thức, học đối phó và không tạo ra giá trị thực sự về kiến thức.
Thực tế, “học để lấy điểm” đang bị nhiều người hiểu theo chiều hướng sai lệch. Nó bị coi là lối học máy móc, thiếu tư duy, và không có tác dụng lâu dài trong việc phát triển năng lực học thuật hay tư duy phản biện. Tuy nhiên, liệu có phải cứ học để lấy điểm là sai? Liệu việc tập trung vào điểm số có hoàn toàn đi ngược lại với tinh thần học tập đúng nghĩa? Hay ngược lại, nếu biết tận dụng đúng cách, đây lại là một chiến lược thực tế, giúp học sinh đạt được cả mục tiêu ngắn hạn lẫn dài hạn?
Bài viết này sẽ cùng phân tích mặt trái và mặt phải của việc học để lấy điểm, để từ đó đưa ra cái nhìn toàn diện hơn: sai lầm cần thay đổi hay chiến lược cần được tối ưu?
1. Học để lấy điểm: Những mặt trái thường thấy
1.1. Học đối phó, thiếu hiểu sâu
Một trong những mặt trái dễ thấy nhất của việc học để lấy điểm là học sinh có xu hướng học đối phó, thiếu đi sự hiểu biết sâu sắc. Khi mục tiêu chính chỉ là làm bài đúng để đạt điểm cao, nhiều em chọn phương pháp ghi nhớ máy móc, học tủ hoặc học vẹt thay vì tìm hiểu bản chất của kiến thức. Các môn học trở thành chuỗi các công thức, khái niệm được nhồi nhét vội vàng trước kỳ thi, mà không có sự kết nối hay vận dụng linh hoạt vào thực tế.
Hệ quả là sau mỗi kỳ kiểm tra, lượng kiến thức đó nhanh chóng bị quên lãng. Việc học trở nên rời rạc, chắp vá và thiếu hệ thống. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập dài hạn mà còn làm giảm khả năng tư duy phản biện, giải quyết vấn đề – những kỹ năng thiết yếu trong cuộc sống sau này.
“Học để lấy điểm” theo kiểu đối phó khiến quá trình học tập mất đi giá trị thực. Khi học sinh không hiểu sâu, các kỳ thi chỉ còn là trò chơi may rủi, nơi ai học tủ trúng sẽ thắng. Điều này lâu dài tạo ra một thế hệ thiếu nền tảng vững chắc, dù trên giấy tờ có thể là những “học sinh giỏi”.
1.2. Áp lực điểm số làm mất đi niềm vui học tập
Việc học để lấy điểm không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng tiếp thu kiến thức, mà còn gây ra áp lực tâm lý lớn cho học sinh. Khi điểm số trở thành thước đo duy nhất để đánh giá năng lực, nhiều em bắt đầu so sánh mình với bạn bè, dễ cảm thấy tự ti nếu kết quả không như mong đợi. Sự kỳ vọng từ thầy cô, cha mẹ càng làm gia tăng gánh nặng vô hình.
Thay vì yêu thích việc học, học sinh học vì sợ bị trách mắng, sợ thua kém và sợ điểm thấp. Điều này khiến việc học không còn là hành trình khám phá tri thức mà trở thành cuộc chạy đua mệt mỏi, khô khan. Tâm lý “chạy theo điểm” về lâu dài làm mất động lực học tập tự nhiên. Học sinh không còn hứng thú với môn học, chỉ học khi bị ép hoặc vì lo lắng cho điểm số.
Áp lực tích tụ theo thời gian còn dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng hơn như stress, mất ngủ, thậm chí trầm cảm. Nếu chỉ chăm chăm học để lấy điểm mà bỏ quên sự cân bằng cảm xúc và tinh thần, hành trình học tập sẽ không còn bền vững. Học sinh cần được hướng dẫn cách học đúng để vừa đạt kết quả tốt, vừa giữ được niềm vui và sự hứng khởi khi học.
2. Học để lấy điểm là chiến lược khôn ngoan nếu áp dụng đúng
2.1. Điểm số là thước đo cần thiết trong hệ thống giáo dục hiện tại
Trong thực tế, học để lấy điểm không hoàn toàn là điều sai trái nếu hiểu đúng vai trò của điểm số trong hệ thống giáo dục hiện nay. Điểm thi là một trong những công cụ chính để đánh giá năng lực học sinh, làm căn cứ cho các kỳ xét tuyển, cấp học bổng hay định hướng nghề nghiệp tương lai. Trong bối cảnh nhiều học sinh phải cạnh tranh gay gắt để vào các trường tốt, việc đặt mục tiêu điểm số là hoàn toàn hợp lý và cần thiết.
Quan trọng hơn, nếu biết cách sử dụng điểm số như một động lực học tập, học sinh có thể biến “áp lực” thành “sức bật”. Việc đề ra mục tiêu điểm cụ thể sẽ giúp các em có định hướng rõ ràng trong việc phân bổ thời gian, lựa chọn phương pháp học hiệu quả. Khi biết mình cần đạt điểm bao nhiêu và vì mục tiêu gì, học sinh có xu hướng tập trung hơn và chủ động hơn trong quá trình học.
Vì vậy, thay vì phủ nhận, chúng ta cần chấp nhận rằng học để lấy điểm là một phần thực tế trong môi trường giáo dục, miễn là cách học đó không mù quáng, không làm mất đi ý nghĩa của việc tiếp thu tri thức. Điểm số có thể là cầu nối, nếu học sinh biết tận dụng đúng cách để phát triển bản thân một cách toàn diện.
2.2. Học để lấy điểm có thể đi đôi với học để hiểu – nếu có phương pháp
Một trong những lầm tưởng phổ biến là cho rằng học để lấy điểm đồng nghĩa với học đối phó, học vẹt. Trên thực tế, nếu có phương pháp học hợp lý, học sinh hoàn toàn có thể đạt được điểm cao mà vẫn hiểu sâu kiến thức. Bí quyết nằm ở việc xác định đúng trọng tâm của đề thi và hệ thống hóa nội dung cần học.
Ví dụ, nếu học sinh nắm được cấu trúc đề thi qua các năm, các dạng câu hỏi thường gặp và cách chấm điểm, các em sẽ biết nên tập trung vào phần nào trước, tránh học lan man. Thay vì cố gắng học hết tất cả mọi thứ, các em sẽ ưu tiên những phần kiến thức “chắc điểm” – vừa tiết kiệm thời gian, vừa giảm áp lực.
Hơn nữa, quá trình luyện đề không chỉ giúp rèn kỹ năng giải bài, mà còn là cơ hội để củng cố lại kiến thức đã học. Khi kết hợp giữa luyện đề và giải thích lý do chọn đáp án, học sinh sẽ học sâu hơn và nhớ lâu hơn. Như vậy, học để lấy điểm không còn là hình thức, mà trở thành một phương pháp hiệu quả nếu được triển khai đúng cách – vừa phục vụ cho kết quả thi cử, vừa phát triển năng lực tư duy và hiểu biết thực chất.
3. Làm sao để biến học lấy điểm thành chiến lược hiệu quả?
3.1. Xác định mục tiêu điểm số cụ thể – nhưng không cực đoan
Để biến việc học để lấy điểm thành một chiến lược hiệu quả, điều đầu tiên học sinh cần làm là xác định rõ mục tiêu điểm số cụ thể. Tuy nhiên, mục tiêu đó nên mang tính thực tế, phù hợp với năng lực hiện tại và có thể cải thiện dần theo thời gian. Thay vì đặt nặng tư tưởng “phải đạt 10 điểm tuyệt đối”, học sinh nên tập trung vào việc làm tốt nhất trong khả năng của mình, từng bước nâng cao kết quả học tập.
Việc đặt mục tiêu quá cao, vượt xa khả năng có thể dẫn đến áp lực tâm lý và dễ sinh ra cảm giác thất bại khi không đạt được. Ngược lại, một mục tiêu vừa tầm sẽ giúp học sinh có động lực phấn đấu, cảm thấy việc học có kết quả rõ ràng và đo lường được. Khi điểm số được xem là chỉ báo tiến bộ chứ không phải tiêu chuẩn hoàn hảo, học sinh sẽ bớt áp lực và học tập với tâm thế tích cực hơn.
Vì vậy, nếu muốn học để lấy điểm một cách hiệu quả, hãy bắt đầu từ việc định vị bản thân và thiết lập một lộ trình điểm số khả thi. Điểm cao không đến từ kỳ vọng, mà đến từ sự chuẩn bị đúng và đủ.
3.2. Lên kế hoạch học tập thông minh
Một yếu tố quan trọng giúp việc học để lấy điểm trở nên hiệu quả hơn chính là biết cách lên kế hoạch học tập thông minh. Điều này không đồng nghĩa với việc học nhiều hay học liên tục, mà là học đúng trọng tâm, đúng phương pháp và có chiến lược rõ ràng.
Trước hết, học sinh cần nắm vững cấu trúc bài kiểm tra để biết dạng câu hỏi nào thường xuyên xuất hiện, từ đó ưu tiên rèn luyện các kỹ năng giải đề tương ứng. Thay vì ghi chép tràn lan, nên sử dụng sơ đồ tư duy để hệ thống kiến thức một cách ngắn gọn, trực quan và dễ nhớ. Đây là phương pháp hiệu quả để vừa học nhanh, vừa ghi nhớ lâu.
Bên cạnh đó, hãy chia nhỏ nội dung học thành từng phần theo tuần hoặc theo ngày, kết hợp làm đề cương, giải câu hỏi trọng tâm và kiểm tra định kỳ để đánh giá tiến độ. Khi có kế hoạch học tập hợp lý, việc “lấy điểm” trở nên khả thi hơn và không còn là áp lực nặng nề.
Tóm lại, học để lấy điểm sẽ phát huy tối đa hiệu quả khi được dẫn dắt bởi một chiến lược học tập thông minh – nơi mỗi giờ học đều có mục đích và mỗi bài kiểm tra là cơ hội để rèn luyện và tiến bộ.
3.3. Kết hợp với học hiểu bản chất
Một sai lầm phổ biến khi học để lấy điểm là chỉ tập trung vào kết quả mà bỏ qua quá trình hiểu bài. Tuy nhiên, điểm số chỉ thật sự có giá trị khi đi kèm với năng lực vận dụng kiến thức. Vì thế, việc học để lấy điểm sẽ trở nên hiệu quả hơn rất nhiều nếu học sinh biết kết hợp với việc hiểu sâu bản chất vấn đề.
Sau mỗi bài tập hay đề thi, học sinh nên dành thời gian phân tích vì sao chọn đáp án đó, vì sao phương pháp giải này lại đúng. Việc chỉ học thuộc đáp án mà không hiểu vì sao làm như vậy sẽ khiến kiến thức “bay hơi” nhanh chóng. Một phương pháp học hiệu quả là tự giảng lại cho bạn bè hoặc chính mình – khi có thể giải thích được một vấn đề, nghĩa là bạn đã thật sự hiểu nó.
Khi đã hiểu sâu, học sinh sẽ dễ dàng xử lý các biến thể của đề bài, làm chủ kiến thức thay vì phụ thuộc vào học tủ. Điều này không chỉ giúp đạt điểm cao trong kỳ thi mà còn tạo nền tảng vững chắc cho các bậc học tiếp theo.
Do đó, học để lấy điểm không nên là mục tiêu duy nhất, mà là kết quả của một quá trình học tập bài bản – trong đó sự hiểu biết và tư duy luôn được đặt lên hàng đầu.
Tham khảo thêm: Đằng sau việc bé học kém Toán là gì? Câu trả lời từ góc nhìn tâm lý học đường
4. Kết luận
Trong suy nghĩ của nhiều người, “học để lấy điểm” thường bị gắn với hình ảnh tiêu cực: học đối phó, học vẹt, học chỉ để làm hài lòng người khác. Tuy nhiên, cần nhìn nhận thực tế rằng trong môi trường giáo dục hiện nay – nơi điểm số vẫn là một trong những tiêu chí đánh giá năng lực học sinh – thì học để lấy điểm là điều khó tránh khỏi. Vấn đề không nằm ở mục tiêu điểm số, mà nằm ở cách chúng ta tiếp cận việc học.
Nếu xem điểm số là mục tiêu cuối cùng, học sinh dễ rơi vào trạng thái học đối phó, thiếu chiều sâu và nhanh chóng quên kiến thức sau mỗi kỳ thi. Nhưng nếu nhìn nhận điểm số như một mục tiêu trung gian, một cột mốc để đánh giá tiến trình và điều chỉnh phương pháp học, thì học để lấy điểm hoàn toàn có thể trở thành một chiến lược hiệu quả.
Khi học sinh biết rõ vì sao mình cần đạt điểm cao – có thể là để xin học bổng, vào trường mong muốn hay khẳng định bản thân – và từ đó chủ động lên kế hoạch, tìm phương pháp học phù hợp, thì việc theo đuổi điểm số sẽ mang tính tích cực hơn.
Điều quan trọng là người lớn cần thay đổi góc nhìn. Thay vì chê trách hay phê phán học sinh chỉ biết học vì điểm, hãy giúp các em hiểu rõ giá trị thực sự của điểm số, đồng thời khuyến khích các phương pháp học kết hợp giữa luyện thi và hiểu bản chất. Điểm số không phải là điều xấu – nếu nó được dùng đúng cách: làm động lực, làm đòn bẩy, chứ không phải làm áp lực đè nặng.
Một học sinh biết học để lấy điểm một cách đúng đắn là người hiểu rằng mình cần học gì, tại sao cần học và học như thế nào cho hiệu quả. Các em biết phân tích đề, luyện đề có chọn lọc, tự đánh giá mức độ hiểu, và không ngại học lại những phần còn yếu. Quan trọng hơn, quá trình đó còn rèn cho học sinh sự kiên trì, tư duy hệ thống và khả năng quản lý thời gian – những kỹ năng vô cùng cần thiết trong học tập lẫn cuộc sống sau này.
Tóm lại, học để lấy điểm không xấu. Nó chỉ sai khi bị lạm dụng hoặc áp dụng sai cách. Với sự định hướng đúng từ nhà trường và gia đình, học sinh hoàn toàn có thể học để lấy điểm mà vẫn giữ được đam mê, sự tò mò và động lực phát triển bản thân lâu dài.
